Nå er eg på jobb, og har ikkje tid til noko langt innlegg. Måtte likevel legge ut nokre lenker som de BØR lese!
Etter blogginnlegget som heiter "Narsissistisk personlegdomsforstyrring" den 01.april 09 vart det litt debatt. Sigrun har skreve ein kommentar i dag, og lagt att ei lenke til ein kommetar i Morgenbladet av Anders Johan W. Andersen.
Vil verkeleg anbefale å lese desse.
Eit lite frirom for ein nordfjordpsykolog som av og til treng å sette ord på tankar og opplevingar
tirsdag 24. november 2009
fredag 6. november 2009
BUP-pasientar kontra blindtarmar?
Situasjonen når det gjeld lokala ved Førde-BUP er katastrofalt dårlege, og det har dei vore lenge. I dag gjekk psykologane sin hovudtillitsvalde Eli Føleide, ut med kritikk av tilhøva.
Her i fylket er det slik at vi alltid har dilta langt bak dei andre i landet når det gjeld tilbod av ulike slag til pasientane våre, altså dei mellom 0 og 18 år med psykiske vanskar. Heilt til for nokre få år sidan hadde vi tre (3) poliklinikkar å hjelpe oss med, og trengte vi å legge inn nokon måtte vi fri til vaksenavdelingane i fylket, eller Haukeland eller Statens senter for barne- og ungdomspsykiatri (SSBU) i Oslo. Om ungdommen da fekk eit tilbod i det heile, eller eit tilbod som var til hjelp, var fullstendig ute av vår kontroll og heilt tilfeldig. Så fekk vi omsider ungdomsavdelinga i Førde, den som nå er i krise og manglar både barnepsykiater og psykologspesialistar. Vi har framleis IKKJE nokon plass å legge inn barn, og vi har heller ikkje noko dagtilbod til barn, evt. mødre og barn. Nå eksisterer ikkje SSBU lenger heller, og Haukeland har for lengst stengt dørene sine for Sogn og Fjordane-pasientar. Dette er situasjonen slik vi er vant med at den er, og det har vi langt på veg godteke. Befolkninga i fylket finn seg også i det, for dei har ikkje aning om kva som finst andre stader sjølvsagt.
Førde-BUP er den største av poliklinikkane våre, og er plassert på sentralsjukehuset. Dei har fylkesdekkande ansvar for (den somatiske) barneavdelinga og Familiehuset også, i tillegg til at dei er distriktspoliklinikk for 13 komunar i Sunnfjord og delar av Sogn.
Poenget mitt er at vi i dette fylket historisk sett har basert psykisk helsevern for barn og unge på det polikliniske tilbodet. Det er poliklinikkane i Førde, Sogndal og på Nordfjordeid som er RYGGRADEN i tenesta for målgruppa vår. Når vi nå står så svakt med omsyn til andre typar tenester enn dei polikliniske, så blir det desto meir vanvittig at vi ikkje ein gong greier å halde desse oppe. Det er nå noko så prosaisk som huset, lokala, det handlar om. Tidlegare har vi mangla fagfolk, noko som i grunnen er vanskelegare å gjere noko med.
Her på Eid står det eit nesten ferdig, men tomt bygg - rusinstitusjonen. Den som ein hadde råd til å bygge, men ikkje til å drive..... Lenge før ein i det heile teke hadde kome på tanken om å bygge rusinstitusjonen, visste ein at Førde-BUP-lokala var sprengt, og at ei krise var under oppseiling. Eg gjentek: lenge før! Likevel greide enkelte sterke røyster i fagmiljøet vårt, pluss nokre millionar i av statlege, lokkande kroner, å forlede oss til å satse på dette luftslottet av eit byggverk, som nå står der spøkelsesaktig og tomt, og fullstendig til inga nytte.
Eg lurer berre på ein ting, og det er om desse Helse-Førde-pasientane sitt ve og vel blir teke med i kveldsbønna til nokon helseaktivist? Kan eg aldri tenke meg. Nei, det er blindtarmar og hjerteinfarkt som har forrang her hos oss, dei andre veit ikkje folk flest ein gong at eksisterer. Eg skulle ønske at brukarorganisasjonane kom på banen her, og for ein gongs skuld drog fram storslegga. Vi kan gjerne trenge eit fakkeltog vi også!
Her i fylket er det slik at vi alltid har dilta langt bak dei andre i landet når det gjeld tilbod av ulike slag til pasientane våre, altså dei mellom 0 og 18 år med psykiske vanskar. Heilt til for nokre få år sidan hadde vi tre (3) poliklinikkar å hjelpe oss med, og trengte vi å legge inn nokon måtte vi fri til vaksenavdelingane i fylket, eller Haukeland eller Statens senter for barne- og ungdomspsykiatri (SSBU) i Oslo. Om ungdommen da fekk eit tilbod i det heile, eller eit tilbod som var til hjelp, var fullstendig ute av vår kontroll og heilt tilfeldig. Så fekk vi omsider ungdomsavdelinga i Førde, den som nå er i krise og manglar både barnepsykiater og psykologspesialistar. Vi har framleis IKKJE nokon plass å legge inn barn, og vi har heller ikkje noko dagtilbod til barn, evt. mødre og barn. Nå eksisterer ikkje SSBU lenger heller, og Haukeland har for lengst stengt dørene sine for Sogn og Fjordane-pasientar. Dette er situasjonen slik vi er vant med at den er, og det har vi langt på veg godteke. Befolkninga i fylket finn seg også i det, for dei har ikkje aning om kva som finst andre stader sjølvsagt.
Førde-BUP er den største av poliklinikkane våre, og er plassert på sentralsjukehuset. Dei har fylkesdekkande ansvar for (den somatiske) barneavdelinga og Familiehuset også, i tillegg til at dei er distriktspoliklinikk for 13 komunar i Sunnfjord og delar av Sogn.
Poenget mitt er at vi i dette fylket historisk sett har basert psykisk helsevern for barn og unge på det polikliniske tilbodet. Det er poliklinikkane i Førde, Sogndal og på Nordfjordeid som er RYGGRADEN i tenesta for målgruppa vår. Når vi nå står så svakt med omsyn til andre typar tenester enn dei polikliniske, så blir det desto meir vanvittig at vi ikkje ein gong greier å halde desse oppe. Det er nå noko så prosaisk som huset, lokala, det handlar om. Tidlegare har vi mangla fagfolk, noko som i grunnen er vanskelegare å gjere noko med.
Her på Eid står det eit nesten ferdig, men tomt bygg - rusinstitusjonen. Den som ein hadde råd til å bygge, men ikkje til å drive..... Lenge før ein i det heile teke hadde kome på tanken om å bygge rusinstitusjonen, visste ein at Førde-BUP-lokala var sprengt, og at ei krise var under oppseiling. Eg gjentek: lenge før! Likevel greide enkelte sterke røyster i fagmiljøet vårt, pluss nokre millionar i av statlege, lokkande kroner, å forlede oss til å satse på dette luftslottet av eit byggverk, som nå står der spøkelsesaktig og tomt, og fullstendig til inga nytte.
Eg lurer berre på ein ting, og det er om desse Helse-Førde-pasientane sitt ve og vel blir teke med i kveldsbønna til nokon helseaktivist? Kan eg aldri tenke meg. Nei, det er blindtarmar og hjerteinfarkt som har forrang her hos oss, dei andre veit ikkje folk flest ein gong at eksisterer. Eg skulle ønske at brukarorganisasjonane kom på banen her, og for ein gongs skuld drog fram storslegga. Vi kan gjerne trenge eit fakkeltog vi også!
onsdag 21. oktober 2009
Meditasjon
Da eg var ung dreiv eg med meditasjon. Eg er født i byrjinga på hippie-tida, og observerte brokker av ungdomsopprøret frå sidelinja, sett med eit litt naivt og storøygd barneblikk på 70-talet. Da eg vart rundt 20 hadde eg med meg nok idealistisk tankegods til å bestemme meg for å lære meg å meditere. Eg såg at Acem annonserte med kurs i lokalmiljøet, og meldte meg på. Nå skal det seiast at eg aldri vart noko iherdig meditatør. Til det vart det for kjedeleg, og krevde ein god del meir sjølvdisiplin enn eg hadde (har). Likevel har eg heile tida hatt sansen for ideen bak, og har faktisk reflektert ein god del over kva for psykologiske prinsipp som faktisk er verksame her. Eg likar svært godt prinsippet med å la alle tankar, kjensler og kroppsopplevingar vere som dei er, utan å prøve å forandre på dei. Samtidig som eg gjentek metodelyden lett og uanstrengt. Det er lettare sagt enn gjort, og gjentakinga av metodelyden (eller mantra som det også heiter) kan bli både hakkete og anstrengt til tider.
Eg hugsar at læraren vi hadde var ein kar som kom reisande til Hadeland frå Oslo, og som eigentleg var bokhandlar, altså ein forretningsmann med god greie på tal og kroner og øre, men som kanskje mangla litt på den pedagogiske og psykologiske sida. Derfor tok det laaaang tid før eg forsto skikkeleg korleis eg skulle takle alt dette strevet med å få metodelyden til å høyrast for mitt indre øre; mjukt og lett og elegant. Eg bevegde leppene, og det var ikkje bra. Eg sa lyden hardt og fast for å halde på den, men det var visst heller ikkje bra. Eg gløymde den i lange periodar, og det skulle eg absolutt ikkje. Ikkje rart eg ga opp! Først i ettertid har eg forstått POENGET med heile greia: du skal akseptere dine eigne tilkortkomingar, strev, feil og sidespor der du tenker på kva du skal ha til middag i morra. Det gjer ingen ting. Det er greit. Det er ikkje krise å gjere feil. Du SKAL gjere feil. Du tek ganske enkelt oppatt lyden så lett og uanstrengt du kan, og så tenker du at alt er greit.... Ingen sjølvkritiske tankar, ingen følelse av å ville gi opp fordi du ikkje greier nokon ting. Eller - nettopp slike tankar, men du fortsetter likevel, lar tankane vere der, tek berre oppatt metodelyden så lett og uanstrengt du kan.... Forstår du? Det er eigentleg genialt... Du har alltid ein ny sjanse, du har alltid ein mulighet til å sleppe taket i det du driv med og nullstille deg. Ikkje ved å fjerne tankar og kjensler med makt, men rett og slett ved å roleg og mildt konsentrere deg om noko anna. La tankane vere der, men flytt fokuset ditt....
Mindfullness er det visst noko som heiter. Eg innbiller meg at det handlar om noko av dette. Dei timane eg har meditert til saman er ynkeleg få. Av og til har eg gjort det litt om natta når eg ikkje har fått sove. Det fungerer faktisk enkelte gonger. Likevel har det eg lærte om meditasjon tidleg på 80-talet vore veldig nyttig for meg.
Når eg nå prøver å jobbe med meg sjølv for å få kontroll på stresset mitt, og for å finne igjen litt meir energi, seier fysioterapeuten at det er det viktig at eg får hjernen min til å fokusere på her-og-nå. Kjenner at eg sit på eit underlag, evt. står, eg er her, nå, og kviler i meg sjølv. Det er noko av det same. Metodelyden gir eit her-og-nå-fokus. Det er det mentale haldepunktet, som gjer at ein kan la tankar og kjensler og stress berre vere der, men kome i bakgrunnen.
I same slengen skaffar du deg perspektiv. DU bestemmer om du vil vere midt oppi alt saman, eller om du vil stå litt på sidelinja og sjå på det som er der. Når "det som er der" er sterk fortviling, angst eller raseri er det jo ein anelse meir vanskeleg sjølvsagt. Eg seier ikkje at det er lett.... Likevel: her ligg det ei løysing faktisk. Ein slags veg ut, ein liten mulighet for kontroll. Litt fridom?
Eg vurderer av og til å prøve å få til å meditere regelmessig. Dessverre trur eg ikkje at eg vil få det til nå heller. Eg har ikkje blitt så mykje meir sjølvdisiplinert sia 80-talet. Eg må nok nøye meg med små stunder i kvardagen med den mentale øvinga "nullstilling", men eg har blitt flinkare til det i det minste. Eg kjenner av og til fysisk korleis stresset slepper taket, og eg får ein liten fornemmelse av eit stort hav av fridom og glede ein stad, som eg ein dag skal svømme i....
Eg hugsar at læraren vi hadde var ein kar som kom reisande til Hadeland frå Oslo, og som eigentleg var bokhandlar, altså ein forretningsmann med god greie på tal og kroner og øre, men som kanskje mangla litt på den pedagogiske og psykologiske sida. Derfor tok det laaaang tid før eg forsto skikkeleg korleis eg skulle takle alt dette strevet med å få metodelyden til å høyrast for mitt indre øre; mjukt og lett og elegant. Eg bevegde leppene, og det var ikkje bra. Eg sa lyden hardt og fast for å halde på den, men det var visst heller ikkje bra. Eg gløymde den i lange periodar, og det skulle eg absolutt ikkje. Ikkje rart eg ga opp! Først i ettertid har eg forstått POENGET med heile greia: du skal akseptere dine eigne tilkortkomingar, strev, feil og sidespor der du tenker på kva du skal ha til middag i morra. Det gjer ingen ting. Det er greit. Det er ikkje krise å gjere feil. Du SKAL gjere feil. Du tek ganske enkelt oppatt lyden så lett og uanstrengt du kan, og så tenker du at alt er greit.... Ingen sjølvkritiske tankar, ingen følelse av å ville gi opp fordi du ikkje greier nokon ting. Eller - nettopp slike tankar, men du fortsetter likevel, lar tankane vere der, tek berre oppatt metodelyden så lett og uanstrengt du kan.... Forstår du? Det er eigentleg genialt... Du har alltid ein ny sjanse, du har alltid ein mulighet til å sleppe taket i det du driv med og nullstille deg. Ikkje ved å fjerne tankar og kjensler med makt, men rett og slett ved å roleg og mildt konsentrere deg om noko anna. La tankane vere der, men flytt fokuset ditt....
Mindfullness er det visst noko som heiter. Eg innbiller meg at det handlar om noko av dette. Dei timane eg har meditert til saman er ynkeleg få. Av og til har eg gjort det litt om natta når eg ikkje har fått sove. Det fungerer faktisk enkelte gonger. Likevel har det eg lærte om meditasjon tidleg på 80-talet vore veldig nyttig for meg.
Når eg nå prøver å jobbe med meg sjølv for å få kontroll på stresset mitt, og for å finne igjen litt meir energi, seier fysioterapeuten at det er det viktig at eg får hjernen min til å fokusere på her-og-nå. Kjenner at eg sit på eit underlag, evt. står, eg er her, nå, og kviler i meg sjølv. Det er noko av det same. Metodelyden gir eit her-og-nå-fokus. Det er det mentale haldepunktet, som gjer at ein kan la tankar og kjensler og stress berre vere der, men kome i bakgrunnen.
I same slengen skaffar du deg perspektiv. DU bestemmer om du vil vere midt oppi alt saman, eller om du vil stå litt på sidelinja og sjå på det som er der. Når "det som er der" er sterk fortviling, angst eller raseri er det jo ein anelse meir vanskeleg sjølvsagt. Eg seier ikkje at det er lett.... Likevel: her ligg det ei løysing faktisk. Ein slags veg ut, ein liten mulighet for kontroll. Litt fridom?
Eg vurderer av og til å prøve å få til å meditere regelmessig. Dessverre trur eg ikkje at eg vil få det til nå heller. Eg har ikkje blitt så mykje meir sjølvdisiplinert sia 80-talet. Eg må nok nøye meg med små stunder i kvardagen med den mentale øvinga "nullstilling", men eg har blitt flinkare til det i det minste. Eg kjenner av og til fysisk korleis stresset slepper taket, og eg får ein liten fornemmelse av eit stort hav av fridom og glede ein stad, som eg ein dag skal svømme i....
søndag 18. oktober 2009
7 x 7 = 49 = visdom&klokskap...?
Det heiter seg at når ein blir 49 år skal ein visst bli både vis og klok... Kvar dette kjem frå opprinneleg veit eg sanneleg ikkje, men forstår at det har noko med det magiske talet 7 å gjere, og at 7 gange 7 blir ekstremt kraftfullt. Eg er nå svært nær min 49. gebursdag, og er spent! Veit ikkje heilt kva som skjer med meg for tida, men noko er det.
"Magisk tenkning" lærte eg om i mine studiedagar, og det var ikkje bra. Det var eit teikn på manglande bakkekontakt og kanskje ein personlegdom som ikkje tålte dagens lys..? Det var i same kategori som "selvhenførelse", som var noko styggedom ein måtte vere veldig merksam på når ein tok Rorschach-testar. Altså den derre blekk-klatt-testen som du sikkert har hørt om.... Nå er det ikkje så ofte eg har brukt Rorschach i mitt virke, må eg innrømme. Det er liksom litt lettare å berre snakke med folk, det går det og.
Kvar gong eg les horoskopet mitt og blir oppslukt av alle mulighetene eg ser at ligg der og ventar på meg, tenker eg litt skamfull på dette med den lite anerkjende "magiske tenkninga".... Kanskje det er det eg driv med nå? Huff, kva slags høgt utdanna, akademisk skulert person er eg eigentleg. Ein liksom-akademikar sikkert. Fake. Ikkje så oppteken av teori, men veldig oppteken av kjensler, magefølelse og gleda ved å bli kjent med andre menneske. Først tenkte eg at eg må ikkje seie det til ein levande sjel, at eg faktisk les horoskopet mitt kvar månad. Så flaut!! Så er det andre sider ved meg som tek over, og eg blir oppteken av å kringkaste det til alle som vil høre på: må provosere litt, må utfordre litt - ingen skal tru dei veit alt om meg, nei!
Men så er det altså slik, at eg snart fyller 49, og får vite at NÅ er det mi tid har kome. Klokskap, visdom og oversikt. Eg er i mål, liksom. Løyndomar skal bli avslørt for meg, eg skal endeleg sjå og forstå!
Eg som stadig havnar i selvhenførelses-grøfta, og nærast dyrkar mi magiske tenkning?! Som ein fjortis som har forlese seg på ukeblad-retorikk?
Eg kjenner etter. Eg sit i bilen, på veg til eit møte. Eg tenker, og kjenner, og tenker igjen. Eg er litt nervøs, pust roleg nå. Eg må få dei til å forstå at eg kan noko! Eg må formulere meg klokt og helst litt imponerande, så dei innser at dei har teke feil, og må gjere ting annleis. Det er irriterande så eigenrådige folk er, kan dei ikkje fatte at eg har viktige ting å kome med, kan dei ikkje ha litt meir respekt!?
Så er det liksom eg skiftar gir. Eg tenker: det er greit uansett. Eg gler meg til å kome heim til mannen min, vi skal ha noko godt til middag. Å, så fin den melodien i radioen er, og jammen er det nydelege haustfargar her! Nordfjord er vakkert, tenk å få sjå alt dette vakre ein vanleg arbeidsdag. Eg lurer forresten på kva dei har å seie på møtet i dag, er verkeleg spent på korleis det gjekk med.... ? I grunnen kjenner eg at eg likar desse folka eg skal møte, dei er så "seg sjølv" på ein måte - sjarmerande. Tenk så mange søte, sympatiske folk det er i verda. Eg likar folk, alle slags folk, nesten da. Det er spennande å sjå alt det rare og fine som skjer, tenk at kvar dag er heilt ny. Ingen dagar er like, det er eit under i seg sjølv....
Eg er plutseleg ein doggfrisk fjortis full av undring over livet inni - og ein moden, snart-femti-person utanpå. Tenk på det du! Merkeleg alt saman. Livet er herleg:-)
Ha ein fin dag - er det ikkje det det heiter?
"Magisk tenkning" lærte eg om i mine studiedagar, og det var ikkje bra. Det var eit teikn på manglande bakkekontakt og kanskje ein personlegdom som ikkje tålte dagens lys..? Det var i same kategori som "selvhenførelse", som var noko styggedom ein måtte vere veldig merksam på når ein tok Rorschach-testar. Altså den derre blekk-klatt-testen som du sikkert har hørt om.... Nå er det ikkje så ofte eg har brukt Rorschach i mitt virke, må eg innrømme. Det er liksom litt lettare å berre snakke med folk, det går det og.
Kvar gong eg les horoskopet mitt og blir oppslukt av alle mulighetene eg ser at ligg der og ventar på meg, tenker eg litt skamfull på dette med den lite anerkjende "magiske tenkninga".... Kanskje det er det eg driv med nå? Huff, kva slags høgt utdanna, akademisk skulert person er eg eigentleg. Ein liksom-akademikar sikkert. Fake. Ikkje så oppteken av teori, men veldig oppteken av kjensler, magefølelse og gleda ved å bli kjent med andre menneske. Først tenkte eg at eg må ikkje seie det til ein levande sjel, at eg faktisk les horoskopet mitt kvar månad. Så flaut!! Så er det andre sider ved meg som tek over, og eg blir oppteken av å kringkaste det til alle som vil høre på: må provosere litt, må utfordre litt - ingen skal tru dei veit alt om meg, nei!
Men så er det altså slik, at eg snart fyller 49, og får vite at NÅ er det mi tid har kome. Klokskap, visdom og oversikt. Eg er i mål, liksom. Løyndomar skal bli avslørt for meg, eg skal endeleg sjå og forstå!
Eg som stadig havnar i selvhenførelses-grøfta, og nærast dyrkar mi magiske tenkning?! Som ein fjortis som har forlese seg på ukeblad-retorikk?
Eg kjenner etter. Eg sit i bilen, på veg til eit møte. Eg tenker, og kjenner, og tenker igjen. Eg er litt nervøs, pust roleg nå. Eg må få dei til å forstå at eg kan noko! Eg må formulere meg klokt og helst litt imponerande, så dei innser at dei har teke feil, og må gjere ting annleis. Det er irriterande så eigenrådige folk er, kan dei ikkje fatte at eg har viktige ting å kome med, kan dei ikkje ha litt meir respekt!?
Så er det liksom eg skiftar gir. Eg tenker: det er greit uansett. Eg gler meg til å kome heim til mannen min, vi skal ha noko godt til middag. Å, så fin den melodien i radioen er, og jammen er det nydelege haustfargar her! Nordfjord er vakkert, tenk å få sjå alt dette vakre ein vanleg arbeidsdag. Eg lurer forresten på kva dei har å seie på møtet i dag, er verkeleg spent på korleis det gjekk med.... ? I grunnen kjenner eg at eg likar desse folka eg skal møte, dei er så "seg sjølv" på ein måte - sjarmerande. Tenk så mange søte, sympatiske folk det er i verda. Eg likar folk, alle slags folk, nesten da. Det er spennande å sjå alt det rare og fine som skjer, tenk at kvar dag er heilt ny. Ingen dagar er like, det er eit under i seg sjølv....
Eg er plutseleg ein doggfrisk fjortis full av undring over livet inni - og ein moden, snart-femti-person utanpå. Tenk på det du! Merkeleg alt saman. Livet er herleg:-)
Ha ein fin dag - er det ikkje det det heiter?
tirsdag 18. august 2009
Ekstrem bloggtørke
Nei, dette går ikkje an! Ein blir neppe teken seriøst som bloggar med pauser på over tre månader! Eg skammar meg, og prøver meg med å definere denne ekstreme glippen som sommarferie.....
Eg har tenkt på bloggen i det minste. Med ein viss porsjon ulyst, dessverre. Eg har prøvd å analysere dette fenomenet, og har funne ut at eg igjen har lagt lista for høgt. Dette har eg sjølv skreve om tidlegare, og til dels flirt litt av andre som eg har meint har gjort akkurat det, nemleg lagt lista for høgt. Hmmmm - det ER lettare å sjå flisa i den andre sitt auge enn bjelken i sitt eige, hermed er det bevist, og denne gongen bør eg ikkje gløyme det, synest eg....
Å legge lista for høgt - så høgt at ein aldri får hoppa, er typisk meg. Eg øver meg og øver meg på å få den ned nokre hakk, men det er ikkje lett. Som Nordfjordpsykolog vil eg jo gjerne bli oppfatta som seriøs, forstår de vel. Å berre skrive i veg om små, daglegdagse trivialitetar går vel ikkje an da? Det bør vere høg fagleg kvalitet, gjerne skulle ein ha lese ein artikkel eller to først, eller kanskje ei bok? Jo, helst ei bok eller to. Men, kor ofte skulle eg ha fått blogga da? Og så er det den hersens ULYSTA.
Eg trur eg etter eit langt (psykolog)liv har opparbeidd meg allergi mot mine eigne forventningar om å vere så inderleg og irriterande seriøs heile tida! Er livet seriøst? Ikkje alltid, det veit da vel alle. Dessutan kjem ein ikkje unna slike inderleg trivielle ting som oppvask, tannpuss eller "mamma, eg er ferdig - kom og tørk"! Livet har vi jo kjært dei fleste av oss, men ofte tenker vi vel på dei "store" hendingane i liva våre når vi tenker på kva livet eigentleg er. Den dagen vi gifta oss, eller den dagen da vi lærte å sykle eller fekk vårt første barnebarn? Men så er det alt det andre som skjer da, det kvardagslege og ubetydelege...
Nokon hevdar at livslykke mellom anna handlar om å vere glad i dei små tinga: kaffekoppen om morgonen eller den flotte soloppgangen. Det er berre det at vi ikkje alltid SER ting. Ikkje eg i alle fall. Eg hastar i tankane mine, til det eg gjorde i går, eller burde ha gjort i går (!!), eller det eg skal gjere ein gong, eller evt. i dag. Akkurat NÅ verkar liksom så stakkarsleg og ubetydeleg, sjølv om det er godt med kaffe.
Når eg skal vere ærleg har eg gjort ein oppdagelse: mi livsglede ligg gøymt inni opplevinga av "akkurat NÅ". Eg er nok litt treg, for sjølv om eg alltid har visst dette i teorien, har eg egentleg aldri før skjønt det med kjenslene mine. Eg har liksom aldri før følt inni kroppen at det er sant. Det gjer eg nå, i alle fall av og til. Noko har skjedd med meg omsider, det var omtrent som å sleppe ein mynt på ein automat. Truleg har du som les dette funne det ut for lenge sidan. Eg er nok litt treg, men kjenner ei stor glede over å omsider ha gjort denne store oppdaginga! Dessutan forstår eg noko anna nå, som eg aldri skikkeleg har forstått før: det der med "å ha eit stille punkt inni seg". Det har tidlegare berre vore tomme ord når eg har lese om det, og eg har tenkt at så heldig for dei som har det slik, og det høyrest fint ut, men eg forstår det ikkje skikkeleg. NÅ forstår eg det, og det følest akkurat slik: som å ha eit stille punkt inni seg, sjølv om det er kaos rundt!
Eg trur at i det punktet er det ikkje berre stille, men det er trygt der, ingen ting kan true meg der - og eg kan sjå og høyre og oppfatte alt som skjer; musikk, soloppgangar og koppar med nytrekt kaffe. Dessutan kan eg oppfatte DEG der. Du som er medmennesket mitt, og som er så viktig for meg som også er eit menneske, og difor grunnleggande sosial.
Hmm - dermed skal lista senkast for kva som er viktig å blogge om, og heretter skal det bloggast om både små og store ting. Skal i alle fall love å prøve.
P.S. Leif Kennair har skreve ein kjempelang og bra kommentar på eit tidlegare innlegg. Les det gjerne! Eg ber deg vere tålmodig med meg, Leif - du skal få svar ein dag!
Eg har tenkt på bloggen i det minste. Med ein viss porsjon ulyst, dessverre. Eg har prøvd å analysere dette fenomenet, og har funne ut at eg igjen har lagt lista for høgt. Dette har eg sjølv skreve om tidlegare, og til dels flirt litt av andre som eg har meint har gjort akkurat det, nemleg lagt lista for høgt. Hmmmm - det ER lettare å sjå flisa i den andre sitt auge enn bjelken i sitt eige, hermed er det bevist, og denne gongen bør eg ikkje gløyme det, synest eg....
Å legge lista for høgt - så høgt at ein aldri får hoppa, er typisk meg. Eg øver meg og øver meg på å få den ned nokre hakk, men det er ikkje lett. Som Nordfjordpsykolog vil eg jo gjerne bli oppfatta som seriøs, forstår de vel. Å berre skrive i veg om små, daglegdagse trivialitetar går vel ikkje an da? Det bør vere høg fagleg kvalitet, gjerne skulle ein ha lese ein artikkel eller to først, eller kanskje ei bok? Jo, helst ei bok eller to. Men, kor ofte skulle eg ha fått blogga da? Og så er det den hersens ULYSTA.
Eg trur eg etter eit langt (psykolog)liv har opparbeidd meg allergi mot mine eigne forventningar om å vere så inderleg og irriterande seriøs heile tida! Er livet seriøst? Ikkje alltid, det veit da vel alle. Dessutan kjem ein ikkje unna slike inderleg trivielle ting som oppvask, tannpuss eller "mamma, eg er ferdig - kom og tørk"! Livet har vi jo kjært dei fleste av oss, men ofte tenker vi vel på dei "store" hendingane i liva våre når vi tenker på kva livet eigentleg er. Den dagen vi gifta oss, eller den dagen da vi lærte å sykle eller fekk vårt første barnebarn? Men så er det alt det andre som skjer da, det kvardagslege og ubetydelege...
Nokon hevdar at livslykke mellom anna handlar om å vere glad i dei små tinga: kaffekoppen om morgonen eller den flotte soloppgangen. Det er berre det at vi ikkje alltid SER ting. Ikkje eg i alle fall. Eg hastar i tankane mine, til det eg gjorde i går, eller burde ha gjort i går (!!), eller det eg skal gjere ein gong, eller evt. i dag. Akkurat NÅ verkar liksom så stakkarsleg og ubetydeleg, sjølv om det er godt med kaffe.
Når eg skal vere ærleg har eg gjort ein oppdagelse: mi livsglede ligg gøymt inni opplevinga av "akkurat NÅ". Eg er nok litt treg, for sjølv om eg alltid har visst dette i teorien, har eg egentleg aldri før skjønt det med kjenslene mine. Eg har liksom aldri før følt inni kroppen at det er sant. Det gjer eg nå, i alle fall av og til. Noko har skjedd med meg omsider, det var omtrent som å sleppe ein mynt på ein automat. Truleg har du som les dette funne det ut for lenge sidan. Eg er nok litt treg, men kjenner ei stor glede over å omsider ha gjort denne store oppdaginga! Dessutan forstår eg noko anna nå, som eg aldri skikkeleg har forstått før: det der med "å ha eit stille punkt inni seg". Det har tidlegare berre vore tomme ord når eg har lese om det, og eg har tenkt at så heldig for dei som har det slik, og det høyrest fint ut, men eg forstår det ikkje skikkeleg. NÅ forstår eg det, og det følest akkurat slik: som å ha eit stille punkt inni seg, sjølv om det er kaos rundt!
Eg trur at i det punktet er det ikkje berre stille, men det er trygt der, ingen ting kan true meg der - og eg kan sjå og høyre og oppfatte alt som skjer; musikk, soloppgangar og koppar med nytrekt kaffe. Dessutan kan eg oppfatte DEG der. Du som er medmennesket mitt, og som er så viktig for meg som også er eit menneske, og difor grunnleggande sosial.
Hmm - dermed skal lista senkast for kva som er viktig å blogge om, og heretter skal det bloggast om både små og store ting. Skal i alle fall love å prøve.
P.S. Leif Kennair har skreve ein kjempelang og bra kommentar på eit tidlegare innlegg. Les det gjerne! Eg ber deg vere tålmodig med meg, Leif - du skal få svar ein dag!
onsdag 1. april 2009
Narsissistisk personlegdomsforstyrring
I dag googlar vi for moro skuld ordet: NARSISSISTISK PERSONLEGDOMSFORSTYRRING.
"Narsissistisk personlighetsforstyrrelse handler om overdreven selvdyrkelse"
"Mange har en sjarm, som hvis den er koblet sammen med en viss intelligens, sosiale ferdigheter og utadvendthet, kan medføre at omgivelsene undervurderer alvorlighetsgraden av personlighetsforstyrrelsen."
"Angivelige synspunkter og meninger kan være vanskelige å følge presentasjonen av, kan ha dårlig innbyrdes sammmenheng og til og med avvike grunnleggende ifra personens faktiske handlinger og livspraksis."
"Oppførsel som kan se respektfull og/eller empatisk ut er motivert av mål styrt av bevisste/ubevisste behov for selv-bekreftelse. Det vil si at tilsynelatende respektfull og empatisk fremferd fra en person med denne forstyrrelsen er et virkemiddel som blir brukt aktivt i en slags svindel for å manipulere omgivelsene."
"Personen føler seg berettiget til å bli spesielt beundret, til suksess og særbehandling både fra andre enkeltpersoner og fra samfunnsinstitusjoner."
"Han/hun er opptatt av at de han/hun omgås må være ekstraordinære, enestående og ha høy status, fordi det bare er disse som fortjener hans/hennes samvær."
Her er nokre sitat:
"Narsissistisk personlighetsforstyrrelse handler om overdreven selvdyrkelse"
"Mange har en sjarm, som hvis den er koblet sammen med en viss intelligens, sosiale ferdigheter og utadvendthet, kan medføre at omgivelsene undervurderer alvorlighetsgraden av personlighetsforstyrrelsen."
"Angivelige synspunkter og meninger kan være vanskelige å følge presentasjonen av, kan ha dårlig innbyrdes sammmenheng og til og med avvike grunnleggende ifra personens faktiske handlinger og livspraksis."
"Oppførsel som kan se respektfull og/eller empatisk ut er motivert av mål styrt av bevisste/ubevisste behov for selv-bekreftelse. Det vil si at tilsynelatende respektfull og empatisk fremferd fra en person med denne forstyrrelsen er et virkemiddel som blir brukt aktivt i en slags svindel for å manipulere omgivelsene."
"Personen føler seg berettiget til å bli spesielt beundret, til suksess og særbehandling både fra andre enkeltpersoner og fra samfunnsinstitusjoner."
"Han/hun er opptatt av at de han/hun omgås må være ekstraordinære, enestående og ha høy status, fordi det bare er disse som fortjener hans/hennes samvær."
"En narsissist forventer å få spesialbehandling og at andre følger hans eller hennes beskjeder og oppfyller forventningene."
"All kritikk blir en krenkelse av deres grandiose selv. I tilfeller der andre ser på vil de avvente reaksjonen til de er alene eller et sted ingen vitner kan se dem. Reaksjonene kan spenne fra et fryktelig raseri til mindre aggressive reaksjoner."
"Sort/hvitt, han skjønnmaler sine egne og de han bruker og svartmaler alle andre, spesielt de han ikke har bruk for mer, de oppbrukte, de som ikke lenger tjener formålet å fylle selvkjærlighetskrukken."
Til slutt eit eventyr:
av H. C. Andersen
tirsdag 31. mars 2009
Skam deg (ikkje!)
Det var ei jente på fire år som nyleg hadde flytta med familien sin til ein ny stad. På denne nye staden var det mange ungdomar og vaksne, og ein kveld skulle det vere stor fest. Nokon hadde planlagt ein sketsj, med det var eit problem: det mangla ein aktør, ein liten aktør: eit barn som kunne sprette fram av "tidsmaskina" og liksom vere den gamle kona etter at mannen hadde sveiva litt for mange gonger for å få henne yngre.... Barnet som nettopp hadde flytta dit kunne brukast til dette! God ide - det er jo så enkelt og greit, det klarer ho fint. Barnet gjorde som ho fekk beskjed om, og kom fram frå ein sekk og stod plutseleg overfor eit hav av ansikt som alle var snudd mot henne - og alle lo! Sjokket var stort, og det sårbare barnet forsto ikkje kva dei lo av. Ingen hadde forklart henne dette. Ingen hadde fortalt om alle menneska, alle blikka og den rungande latteren.
I dag klemte fysioterapeuten min til på eit skikkeleg ømt punkt på leggen, og så sa ho at: "du undertrykker impulsen til å si fra når noe gjør vondt, du!" Seier du det, sa den middelaldrande psykologen og tenkte etter på kva som nettopp hadde skjedd. Jo - ho hadde kanskje rett? Eg hadde først følt den brå smerten, og så ein slags lammelse, ein følelse av å vere fanga, og av å vere både energilaus og stum. Det kjendest pinleg å vere i ein situasjon der nokon gjorde meg vondt, og å ikkje "kunne"seie noko.
Nå må eg berre nevne - for ordens skuld - at mange nok ikkje vil kalle meg "stum" når det er noko eg meiner bør seiast frå om, både mannen min og ungane mine vil for eksempel kunne uttale seg her! Eg kan synge ut med brask og bram, og gjer det av og til når eg meiner det er på sin plass. Kva handlar denne "lammelsen" om da?
Det eg trur er at det er den intuitive impulsen til å skrike ut som er hemma. "Eg er veldig impulsiv, berre eg får tenkt meg om", sa mannen. Slik trur eg det er med meg og. Mi evne til å skrike ut, seie frå, markere at nok er nok, må først stansast, så tenkast gjennom - og SÅ kan eg kanskje handle/skrike/reagere, gjerne etter gjentekne smerteopplevingar. Eg snakkar nå ikkje om fysisk smerte, men om psykisk smerte søm følger av andres krenking av mine grenser, dominans eller kjenslemessige utnytting og manipulering. Den naturlege impulsen kjem frå kroppen, og er der uansett om smerten er mental eller fysisk. Fysioterapeuten meiner tydelegvis at det er noko gale med meg som ikkje lar den få sleppe fram. Kva skjer?
Eg trur dette skuldast SKAM, i mitt tilfelle. Dette ordet som er så ekkelt, så fråstøtande og avskyeleg og illeluktande at det vekker avsky berre å skrive det. Denne kjensla som er så smertefull å ha men som er så lite legal å snakke om. Det kjennest skammeleg berre å snakke om skam... Gøym den, ikkje la andre oppdage at du har den. Den er som herpesviruset, som kan ligge latent i kroppen eit heilt liv, og som "kastar seg over deg" med verkande blemmer i eit ubevokta øyeblikk, når du er som mest sårbar. Skammen er den mest invalidiserande kjensla vi har. Er du grundig infisert med skam, kan du få livet ditt øydelagt, og evna til å ta det tilbake er vekke - evna til å gjere opprør er vekke. Det er jo DEG det er noko gale med. Best å ikkje seie noko, best å ikkje skrike. Nokon kunne oppdage at du er så ubrukeleg som du fryktar.....
På slutten av Sigrid Undset si bok "Olav Audunssøn i Hestviken" skildrar ho eit slag som den ellers sympatiske Olav er med i. Han har brynje, skjold og sverd - og viser seg å vere ein drapsmaskin. Han er ein "terminator"! Dette er skjulte sider av han, men han er plutseleg i sitt ess. Han handlar som i transe, han har ein rytme i kroppen der han ikkje tenker men berre handlar. Han sansar alt som skjer, tolkar små rørsler, - han drep gong på gong, og overlever slaget.
Her må vi sjå vekk frå alt det forferdelege krigen står for, og som eg absolutt ikkje vil rettferdiggjere. Det eg vil fram til er kva "krig" står for på eit symbolsk plan. Olav har bevart den eigenskapen eg har mista ein plass på vegen: evna til instinktivt å handle når ein blir påført smerte. Det ironiske er at nokon må jobbe med å få utageringa si innom hjernen før dei handlar, og da snakkar eg om valdsutøvarar som slår før dei oppdagar kva som har skjedd, medan nokon forsyne meg må jobbe med å få naturlege impulsar rett over i handling!
Altså må eg vanlegvis koble inn hjernen før eg handlar, og det er vel eigentleg bra? Kvifor ikkje i tilfelle? Eg trur at det er skilnad på å la kroppen sine naturlege impulsar til spontan reaksjon få fritt utlaup, og det å slå og skade andre. Å stadig hemme dei naturlege impulsane, som vi truleg har for å beskytte oss, er skadeleg på sikt. For min del trur eg det tappar meg for energi. Kvar gong dette skjer kjem eg dessutan borti den smertefulle skammen min, og eg blir effektivt knebla.
Eg leitar etter min indre Olav. Eg vil slåss. Eg vil slåss mot demonane mine som fortel meg at eg ikkje har nokon verdi, og at mine spontane og naturlege responsar må stansast fordi dei kan røpe dette for andre. Eg vil slåss mot Jantelova utanfor meg sjølv og inni meg sjølv. Den siste er aller verst; den lammar meg og hindrar meg i å oppdage at eg tek feil.....
Dersom DU skulle streve med skammen din, og sit tålmodig og ventar på at den ein dag skal forsvinne slik at du endeleg kan våge deg ut i verda og byrje å leve litt; til deg vil eg seie ein ting: IKKJE VENT LENGER. Du må nok dessverre vasse uti den stinkande gjørma og kome deg gjennom og over på den andre sida. Du må slåss. Desse demonane er fulle av gift og svart magi, så slåss må du, og det for livet ditt.
Og ja, om du lurte: den vesle jenta var meg.
I dag klemte fysioterapeuten min til på eit skikkeleg ømt punkt på leggen, og så sa ho at: "du undertrykker impulsen til å si fra når noe gjør vondt, du!" Seier du det, sa den middelaldrande psykologen og tenkte etter på kva som nettopp hadde skjedd. Jo - ho hadde kanskje rett? Eg hadde først følt den brå smerten, og så ein slags lammelse, ein følelse av å vere fanga, og av å vere både energilaus og stum. Det kjendest pinleg å vere i ein situasjon der nokon gjorde meg vondt, og å ikkje "kunne"seie noko.
Nå må eg berre nevne - for ordens skuld - at mange nok ikkje vil kalle meg "stum" når det er noko eg meiner bør seiast frå om, både mannen min og ungane mine vil for eksempel kunne uttale seg her! Eg kan synge ut med brask og bram, og gjer det av og til når eg meiner det er på sin plass. Kva handlar denne "lammelsen" om da?
Det eg trur er at det er den intuitive impulsen til å skrike ut som er hemma. "Eg er veldig impulsiv, berre eg får tenkt meg om", sa mannen. Slik trur eg det er med meg og. Mi evne til å skrike ut, seie frå, markere at nok er nok, må først stansast, så tenkast gjennom - og SÅ kan eg kanskje handle/skrike/reagere, gjerne etter gjentekne smerteopplevingar. Eg snakkar nå ikkje om fysisk smerte, men om psykisk smerte søm følger av andres krenking av mine grenser, dominans eller kjenslemessige utnytting og manipulering. Den naturlege impulsen kjem frå kroppen, og er der uansett om smerten er mental eller fysisk. Fysioterapeuten meiner tydelegvis at det er noko gale med meg som ikkje lar den få sleppe fram. Kva skjer?
Eg trur dette skuldast SKAM, i mitt tilfelle. Dette ordet som er så ekkelt, så fråstøtande og avskyeleg og illeluktande at det vekker avsky berre å skrive det. Denne kjensla som er så smertefull å ha men som er så lite legal å snakke om. Det kjennest skammeleg berre å snakke om skam... Gøym den, ikkje la andre oppdage at du har den. Den er som herpesviruset, som kan ligge latent i kroppen eit heilt liv, og som "kastar seg over deg" med verkande blemmer i eit ubevokta øyeblikk, når du er som mest sårbar. Skammen er den mest invalidiserande kjensla vi har. Er du grundig infisert med skam, kan du få livet ditt øydelagt, og evna til å ta det tilbake er vekke - evna til å gjere opprør er vekke. Det er jo DEG det er noko gale med. Best å ikkje seie noko, best å ikkje skrike. Nokon kunne oppdage at du er så ubrukeleg som du fryktar.....
På slutten av Sigrid Undset si bok "Olav Audunssøn i Hestviken" skildrar ho eit slag som den ellers sympatiske Olav er med i. Han har brynje, skjold og sverd - og viser seg å vere ein drapsmaskin. Han er ein "terminator"! Dette er skjulte sider av han, men han er plutseleg i sitt ess. Han handlar som i transe, han har ein rytme i kroppen der han ikkje tenker men berre handlar. Han sansar alt som skjer, tolkar små rørsler, - han drep gong på gong, og overlever slaget.
Her må vi sjå vekk frå alt det forferdelege krigen står for, og som eg absolutt ikkje vil rettferdiggjere. Det eg vil fram til er kva "krig" står for på eit symbolsk plan. Olav har bevart den eigenskapen eg har mista ein plass på vegen: evna til instinktivt å handle når ein blir påført smerte. Det ironiske er at nokon må jobbe med å få utageringa si innom hjernen før dei handlar, og da snakkar eg om valdsutøvarar som slår før dei oppdagar kva som har skjedd, medan nokon forsyne meg må jobbe med å få naturlege impulsar rett over i handling!
Altså må eg vanlegvis koble inn hjernen før eg handlar, og det er vel eigentleg bra? Kvifor ikkje i tilfelle? Eg trur at det er skilnad på å la kroppen sine naturlege impulsar til spontan reaksjon få fritt utlaup, og det å slå og skade andre. Å stadig hemme dei naturlege impulsane, som vi truleg har for å beskytte oss, er skadeleg på sikt. For min del trur eg det tappar meg for energi. Kvar gong dette skjer kjem eg dessutan borti den smertefulle skammen min, og eg blir effektivt knebla.
Eg leitar etter min indre Olav. Eg vil slåss. Eg vil slåss mot demonane mine som fortel meg at eg ikkje har nokon verdi, og at mine spontane og naturlege responsar må stansast fordi dei kan røpe dette for andre. Eg vil slåss mot Jantelova utanfor meg sjølv og inni meg sjølv. Den siste er aller verst; den lammar meg og hindrar meg i å oppdage at eg tek feil.....
Dersom DU skulle streve med skammen din, og sit tålmodig og ventar på at den ein dag skal forsvinne slik at du endeleg kan våge deg ut i verda og byrje å leve litt; til deg vil eg seie ein ting: IKKJE VENT LENGER. Du må nok dessverre vasse uti den stinkande gjørma og kome deg gjennom og over på den andre sida. Du må slåss. Desse demonane er fulle av gift og svart magi, så slåss må du, og det for livet ditt.
Og ja, om du lurte: den vesle jenta var meg.
torsdag 12. mars 2009
Ytringsfridom på internett
Amnesty har bestemt at 12. mars er dagen for markering av ytringsfridom på nettet. Dei ber bloggarar om å bli med på denne markeringa si ved å lage innlegg om temaet ytringsfridom.
Eg er oppteken av alle former for ytringsfridom; frå retten til å sette ord på kritiske meiningar om måten eit land blir styrt på, til vanlege familiar og arbeidsplassar sine uuttalte reglar for kva som er "lov" å seie høgt, og kva slags erfaringar du må halde for deg sjølv.
Eg har tidlegare blogga om ytringsfridom, i samband med Muhammed-karikaturane, og i samband med leiarar som nyttar maktstrategiar for å kontrollere medarbeidarane sine.
På ein måte kan psykoterapi fungere som ein systematisk metode for å finne ord for det som ingen før har sett ord på. Det er ei fantastisk, frigjerande kraft som ligg i det å først finne orda, og så få seie dei til nokon som prøver å forstå.
Eg er oppteken av alle former for ytringsfridom; frå retten til å sette ord på kritiske meiningar om måten eit land blir styrt på, til vanlege familiar og arbeidsplassar sine uuttalte reglar for kva som er "lov" å seie høgt, og kva slags erfaringar du må halde for deg sjølv.
Eg har tidlegare blogga om ytringsfridom, i samband med Muhammed-karikaturane, og i samband med leiarar som nyttar maktstrategiar for å kontrollere medarbeidarane sine.
På ein måte kan psykoterapi fungere som ein systematisk metode for å finne ord for det som ingen før har sett ord på. Det er ei fantastisk, frigjerande kraft som ligg i det å først finne orda, og så få seie dei til nokon som prøver å forstå.
Eg har saksa to setningar frå ein artikkel som Christian Moltu og Marius Weseth har skreve. Artikkelen heiter "Fra det fastlåste til det forløsende - om å skape rom for endring i terapi":
"Tohet er en måte å være sammen på hvor begge deltakere er fanget i et samspill der den ene gjør noe og den andre blir gjort noe med."
"Når man møtes i toheten kan deltakernes subjektivitet ikke anerkjennes samtidig. Man tvinges inn mot et enten/eller der man har to valg: å underkaste seg den andres virkelighetsoppfatning eller å kjempe frem sin egen.
(Det er Jessica Benjamin desse tankane opprinneleg kjem frå)
All samhandling der det berre er plass til den eine parten sine opplevingar, meiningar, tankar, haldningar, verdiar og behov kan karakteriserast som undertrykking.
At alle skal ha fridom til å snakke fritt er ein grunnverdi som er absolutt, og som må ligge til grunn for all menneskeleg samhandling: frå parforholdet, til familien, til arbeidsplassen, til nasjonen og verdssamfunnet.
onsdag 11. mars 2009
Hage er moro, sunt og sosialt
I dag vil eg slå eit slag for ein av hobbiane mine: HAGING.
Les HER kva ein hagekollega har skreve om dette;-)
Å arbeide med jord, frø og plantar gir ro i sjela, kvile for tankane og små glimt av lykke....
Les HER kva ein hagekollega har skreve om dette;-)
Å arbeide med jord, frø og plantar gir ro i sjela, kvile for tankane og små glimt av lykke....
tirsdag 3. mars 2009
Psykoterapi; akseptert behandlingsform, eller "berre prat"?
I siste nummer av Tidsskrift for norsk psykologforening (Februar 09, vol. 46, s. 168) skriv Hanne Weie Oddli og Peder Kjøs om psykoterapi. Dei har kalt artikkelen "7 løgner om psykoterapi". (Dessverre kan eg ikkje lenke til den, for den er ikkje frigitt enda).
Dei prøver å analysere kvifor psykologar ikkje har fått den innflytelsen i psykisk helsevern som dei burde, og peikar mellom anna på at vi ikkje eig språket som blir brukt for å beskrive vår eigen verksemd. Det er den medisinske (og økonomiske) retorikken som rår grunnen, og den høver ikkje så godt på psykoterapi, meiner dei. Dersom du vil lese noko ein annan psykolog har skreve om dette temaet, så kikk på
Jan Smedslund sin artikkel om det problematiske med bruk av evidensbaserte metodar i psykologisk praksis.
Hanne Weie Oddli og Peder Kjøs har vist stort mot ved å skrive denne artikkelen. Dei har turt å beskrive fenomen og opplevingar eg trur svært mange psykologar i psykisk helsevern for vaksne kjenner igjen, men som det ikkje er heilt stuereint å seie høgt! Det gir ikkje status i det medisinske miljøet å vedkjenne seg dette. Det gir heller ikkje status å erkjenne at du ikkje nyttar reine "forskingsfunderte" behandingsmetodar, men modifiserer dei, og tilpassar dei den individuelle virkeligheta du møter ved kvar samtale du har.
I same nummer av Tidsskriftet (s. 196) svarer Leif Edward Ottesen Kennair på denne artikkelen. Han kallar innlegget sitt "7 grunnleggende, profesjonshemmende misforståelser". I innleiinga seier han at "Dessverre er det nettopp det de står for i innlegget sitt som hindrer psykologene i å bli mer innflytelsesrike".
Leif er ein kjenning av meg frå den tida han jobba ved det lokale DPS-et her i Nordfjord, og vi har hatt faglege diskusjonar før. Han er ein klarttenkande og svært kunnskapsrik kar, som det slett ikkje er lett å ta nokon disputt med. Likevel tek eg nå mot til meg og prøver å forklare kvifor eg er både enig OG uenig med han.
Kort sagt meiner Leif at:
- Psykologar må halde seg til metodar som verkar, altså vitskapeleg dokumentert behandling.
- Dei fleste arbeider ikkje systematisk og målretta som terapeutar
- Terapi kan kvalitetssikrast gjennom bruk av standardiserte manualar
- Opplæring i nye behandlingsteknikkar er viktigare enn "klinisk erfaring"
Han tek utgangspunkt i angst- og tvangslidingar, og hevdar at desse pasientgruppene i dag oftast ikkje får effektiv diagnostisering og behandling, men meiner at dette også gjeld for andre typer psykiske lidingar. Før vi psykologar lærer oss å behandle dei ulike lidingane med dokumentert effektive metodar bør vi ikkje FÅ meir innflytelse i Psykisk helsevern seier han.
Går det an å vere uenig i dette da? Nei, tru meg eller ei, Leif: eg er langt på veg enig med deg! Du er ein god retorikar, og så lenge vi godtek premissa du fører argumentasjonen din på, så er det fullstendig sant og logisk det du seier. Og det ER sant at vi bør bruke effektive teknikkar, at vi bør oppdatere oss på den nyaste forskingskunnskapen og forståinga. Vi ER ofte for dårlege på dette.
Nå kjem det berømte "men"-et. Du lagar eit for enkelt bilete av verda. Du hoppar over mange aspekt av virkeligheta. Det er noko som blir for enkelt her!
Eg jobbar i BUP, og med klientar som ikkje har ansvar for seg sjølv og si eiga helse. I mi verd er det slik at dersom eg får inn ein klient med noko så enkelt som tvang eller angst, så er eg veldig letta og glad. Det er jo avgrensbart, det er jo "rein psykiatri", det er jo relativt lett å behandle med kognitiv terapi! Dessverre er det ikkje ofte vi får inn slike lette, greie saker. Nei, multiproblemsakene dominerer; det er for eksempel åtferdsvanskar kombinert med ADHD, kombinert med rusbruk hos far og eit kommunalt hjelpeapparat som om lag ikkje eksisterer. Det er den hybelbuande eleven på vidaregåande som ikkje for nokon pris vil at du skal snakke med mor og far, men som er djupt deprimert og som rusar seg kraftig. Det er den personlegdomsforstyrra ungdommen med alvorleg sjølvskading, og som ikkje har omsorgsbase som fungerer og der barnevernet seier at "dette er psykiatri!", det er treåringen med mykje uforståeleg uro i barnehagen, der den purunge mora sjølv er fosterbarn, og er utan nettverk.
Kvar er dei dokumentert effektive og manualiserte metodene for desse sakene? Eg har til gode å finne dei, og eg har til gode å lære noko som helst av verdi om korleis behandle slike klientar. Takk og pris for at eg etter kvart har opparbeidd meg litt erfaring. Utan den veit eg ikkje korleis eg skulle ha greidd jobben min.
I vaksenverda finst det og andre slags pasientar enn dei med angst, depresjon og tvang: det er dei multitraumatiserte, dei tilknytningsskadde eller dei med så store identitetsvanskar at dei er om lag hudlause i møte med andre menneske. Vi har også dei kriseramma, såra, mishandla og misbrukte - og dei som opplever sterke eksistensielle kriser. Alle desse finn du faktisk i psykiatrien, og dei må møtast som individ, ikkje med ei ferdig oppskrift. Jo, kanskje med ei oppskrift, men den må i tilfelle brukast med fagleg skjønn, med finfølelse og med klokskap, i møte mellom eit levande menneske og ein terapeut som kan nytte både formalisert kunnskap OG erfaring.
Du snakkar ein del på vegne av "de som lider" i innlegget ditt. All terapeutisk erfaring, og all livserfaring, har lært meg kor viktig det er å åpne seg for nye innsikter, nye sanningar og skjulte nyansar. Å insistere på at verda er svart og kvit er antiterapeutisk, og absolutt ikkje til hjelp for "de som lider".
mandag 9. februar 2009
Vintersol
Det er mange som slit tungt med depresjon og motløyse på denne tida av året. Mange unge strever med liva sine, med relasjonane til sine næraste og med det å finne sin plass og sin veg i livet. Da trengs det noko som kan gje håp, og som kan gje ei kjensle av at nokon bryr seg og set pris på akkurat DEG. Du er unik, og du har verdi! Sola er eit symbol på desse gode, livgjevande kreftene i eit menneskeliv.
For oss på den nordlege halvkule står sola symbolsk for liv, kjærleik, glede, nærleik og menneskeleg varme. Da kjennest det ekstra meiningsfylt å kjenne dei første varmande strålene frå Februarsola i fjeset. Det er som om livet får ny glans, og opplevinga av meininga med alt kjem gradvis tilbake. Ta deg ein tur ut i sola, og kjenn etter kor levande og glad du blir. Gå deretter heim og gje nokon du er glad i ein god klem. Finn du ingen å klemme, så skal du GJE DEG SJØLV ein klem i tankane dine. Fordi du fortener det:-)
fredag 6. februar 2009
Krise, vi manglar psykolog!!!?
Nå har det skjedd: psykisk helsevern for vaksne i Nordfjord er fullstendig psykologfritt! BUP har fem, Familiekontoret har to, og det er fleire privatpraktiserande i området. - Men ingen i den offentlege vaksenpsykiatrien.
Kvifor ingen ropar KRISE!!!, veit ikkje eg. Eg kan forestille meg ein del om det, men veit ikkje kva dei karane tenker som styrer med dette, på NPS og i administrasjonen i Helse Førde.
At det er lite populært blant psykologar å jobbe i det offentlege psykiske helsevernet for vaksne (både sengepostar og poliklinikkar) er eit faktum, i alle fall her i fylket. Denne tenesta er sterkt dominert av legar, altså psykiatrar. Legar tenker ofte annleis enn meg, har eg oppdaga. Har det med dette å gjere?
Eg kan gå inn i ein samtale med ein lege med dei beste intensjonar om åpenhet, velvilje og ei positiv innstilling til det han har å seie - men merkar likevel etter kort tid at dette går ikkje! Nå tenker eg ikkje på alle legar, eg kjenner mange eg har stor respekt for og som eg likar godt. Det gjeld nokre innimellom, og vi snakkar om gradsforskjellar.
Eit eksempel: i går ringte eg til ein skulelege i samband med at han hadde tilvist ein 17 år gamal deprimert pasient. Eg ville at legen skulle drøfte bruk av antidepressiva med vedkomande, fordi eg meinte han var så sjuk at han kunne trenge det, men eg overlot vurderinga til legen. Paseinten sjølv var motivert for dette.
Eg hadde da snakka med ungdommen to gonger, og det kom fram at det var få eller ingen vaksne å spele på. Dette gjorde meg ekstra bekymra, sjølvsagt. Legen svarte kjapt at han hadde ikkje lyst til å medisinere vedkomande, fordi personen hadde enten den eine eller andre av to alvorlege personlegdomsforstyrrings-diagnoser! Eg vart perpleks, for eg tenker at å slenge rundt seg med så tunge diagnoser utan grunnlag er rett og slett ikkje noko ein gjer.
Når det gjeld tenåringar må slike diagnoser settast med den største varsemd. Det finst sjølvsagt 16-18-åringar i BUP som må ha desse diagnosene, men da først etter at det har gått ei viss tid, og ein har svært god dokumantasjon på at det er rett. Det kan vere nødvendig å ha desse diagnosene på papiret for å få den behandlinga og tiltaka du treng. Strever du med identiteten din og relasjonane dine til andre blir du veldig sårbar. Da kan det bidra til den store skilnaden at du blir møtt med forståing og omtanke. Men, det stormfulle og omskiftelege som kjenneteiknar ungdomstida kan lett forvekslast med uroa og dramatikken som følger med ei ustabil personlegdomsfortyrring. Dermed må vi vite at det stikk djupare enn som så, før diagnosen i det heile blir nevnt. (Nokre diagnoser klistrar seg liksom fast!?)
For det andre seier det seg sjølv at diagnosene depresjon og personlegdomsforstyrring er vesensforskjellige. Den første lidinga er ei liding for statsministrar og berømte kunstnarar og artistar. Den seier ingen ting om deg som person, men berre at du "har" eit problem. Den andre diagnosen beskriv "deg". Du er ustabil, kjenslestyrt, svart/kvitt-tenkande og dramatisk, eller avflata og utan evne til å gå inn i djupe relasjonar til andre. Du har dårleg prognose, og ligg an til å trenge kostbare ressursar i helsevesenet i årevis framover.
Eg hadde snakka med vedkomande ungdom to gonger som sagt, og det anar meg at ein lege ville rive seg i håret om han fekk vite kva eg har snakka med pasienten om..... Eg har nemleg IKKJE brukt desse to samtalene til å
-vurdere konkrete depresjonssymptom og skåre på MADRS eller BECK slik at vi får eit eksakt mål, eller
-intervjua pasienten med sikte på å sette ei korrekt diagnose - grad av depresjon, hatt det før etc.
Desse tinga ville ein lege ha gjort, og sikkert mange psykologar for den del.... Muleg eg får helsemyndighetene på nakken her!?
Det eg valgte å fokusere på desse timane var å bli kjent med pasienten så fort som råd. Eg såg ein ungdom med eit slokt blikk, men som likevel hadde bedt om hjelp. Eg oppfatta at her er det ikkje mange støttande vaksne å finne. Eg vurderte det slik at OM det skulle vere alvorlege sjølvmordstankar til stades, så måtte eg NÅ FRAM til ungdommen å fort som råd, - eg måtte gje ei oppleving av
-å bli teken på alvor
-å bli oppfatta og respektert som eit individ
-å bli forstått, eller i det minste få eit håp om å kunne bli det
-at det er håp
Om vi har å gjere med ei personlegdomsforstyrring også, får vi ta seinare. Det er ikkje viktig akkurat nå.
Desse tankane raste rundt i hovudet mitt under samtalen med skulelegen. Eg kjende ei stor avmakt i høve til at våre fagsyn, verdssyn og menneskesyn ikkje såg ut til å ha eit einaste berøringspunkt. Eg orka ikkje prøve å forklare kva eg tenkte, avmakta lamma meg! Eg har opplevd dette alt for mange gonger.
Nytt eksempel: etter å ha hatt samtaler med ein ungdom ei viss tid, forsto vi at vedkomande måtte leggast inn. Dette måtte gjerast i vaksenpsykiatrien, fordi vi ikkje hadde noko anna tilbod i Sogn og Fjordane den gongen. Vedkomande hadde rikeleg med dokumenterte, blytunge psykososiale belastningar med seg frå år tilbake, og vi sette depresjonen i samband med desse. Samtalene var smertefulle for pasienten, trass i mykje omtanke frå terapeuten. BUP og sengeposten er rett ved sida av kvarandre, så det låg godt til rette for å halde fram med terapien samtidig som vedkomande var innlagt. Det som skjedde var at behandlande lege la fram sin forklaringsmodell på depresjonen: den var eit resultat av gener. Bestefar og mor hadde også vore deprimert, så genetikken styrte dette. Pasienten avslutta resolutt psykoterapien. Nå kan jo du tenke at kanskje ho ikkje følte det var noko særleg, og opplevde i tillegg at det gjorde vondt å snakke om opplevingane sine. Kanskje ho berre leitte etter eit påskudd for å avslutte? Det er godt muleg. Eg meiner uansett at bearbeiding av dei psykiske såra ho hadde med seg var avgjerande for at dette unge mennesket skulle få eit rimeleg godt liv, men ikkje om det var ved hjelp av meg eller nokon andre.
Det kan jo hende at legen oppfordra pasienten til å halde fram, men eg trur det ikkje. Eg har opplevd for mange gonger at det blir tenkt "enten -eller" i vaksenpsykiatrien, når eg meiner alt tilseier "både - og".
Nytt eksempel på mi undring over ulike måtar å tenke på: Eg vart spurt (med stort alvor, og eit direkte blikk) av ein komande legekollega/sjef på ein ny arbeidsplass: "Er du prosessorientert?" Eg var ung og usikker, og vart temmeleg perpleks av spørsmålet. Eg hugsar ikkje kva eg mumla til svar, men fekk ei forståing av at om eg hadde sagt "ja", så hadde det vore "feil svar".
Eg tenker at all modning, personleg vekst, innsikt og erkjennelse av typen som det tek tid å ta inn over seg, og ikkje minst utvikling av relasjonar mellom menneske er fenomen prega av prosessar. Er ikkje slike ting viktige for psykisk sjuke folk? Går det på nokon måte an å jobbe i psykisk helsevern og IKKJE vere prosessorientert??? Dette har eg nå grubla på i 16 år, og veit svaret. Dessverre, psykisk helsevern er fullt av folk som i alle fall i handlingane sine, om enn ikkje i festtalene, ser vekk frå slike ting.
Eg veit også kva eg meiner svaret burde vere, og det er mi innerste og mest inderlege overbevisning at vi psykologar må halde fram med å slåss for prosessane, for møta mellom menneske, enkeltindividet, opplevingane, kjenslene og livet.
Det er synd da, at Nordfjordpasientar som nyttar det offisielle helsetilbodet, eller treng innlegging, aldri møter ein psykolog. Eg meiner ikkje at psykologane har svaret på alt. Eg meiner at psykologar og psykiaterar I LAG ideelt sett burde kunne sette saman eit godt, fornuftig og breispektra behandlingstilbod også i Nordfjord......
I have a dream.......
Kvifor ingen ropar KRISE!!!, veit ikkje eg. Eg kan forestille meg ein del om det, men veit ikkje kva dei karane tenker som styrer med dette, på NPS og i administrasjonen i Helse Førde.
At det er lite populært blant psykologar å jobbe i det offentlege psykiske helsevernet for vaksne (både sengepostar og poliklinikkar) er eit faktum, i alle fall her i fylket. Denne tenesta er sterkt dominert av legar, altså psykiatrar. Legar tenker ofte annleis enn meg, har eg oppdaga. Har det med dette å gjere?
Eg kan gå inn i ein samtale med ein lege med dei beste intensjonar om åpenhet, velvilje og ei positiv innstilling til det han har å seie - men merkar likevel etter kort tid at dette går ikkje! Nå tenker eg ikkje på alle legar, eg kjenner mange eg har stor respekt for og som eg likar godt. Det gjeld nokre innimellom, og vi snakkar om gradsforskjellar.
Eit eksempel: i går ringte eg til ein skulelege i samband med at han hadde tilvist ein 17 år gamal deprimert pasient. Eg ville at legen skulle drøfte bruk av antidepressiva med vedkomande, fordi eg meinte han var så sjuk at han kunne trenge det, men eg overlot vurderinga til legen. Paseinten sjølv var motivert for dette.
Eg hadde da snakka med ungdommen to gonger, og det kom fram at det var få eller ingen vaksne å spele på. Dette gjorde meg ekstra bekymra, sjølvsagt. Legen svarte kjapt at han hadde ikkje lyst til å medisinere vedkomande, fordi personen hadde enten den eine eller andre av to alvorlege personlegdomsforstyrrings-diagnoser! Eg vart perpleks, for eg tenker at å slenge rundt seg med så tunge diagnoser utan grunnlag er rett og slett ikkje noko ein gjer.
Når det gjeld tenåringar må slike diagnoser settast med den største varsemd. Det finst sjølvsagt 16-18-åringar i BUP som må ha desse diagnosene, men da først etter at det har gått ei viss tid, og ein har svært god dokumantasjon på at det er rett. Det kan vere nødvendig å ha desse diagnosene på papiret for å få den behandlinga og tiltaka du treng. Strever du med identiteten din og relasjonane dine til andre blir du veldig sårbar. Da kan det bidra til den store skilnaden at du blir møtt med forståing og omtanke. Men, det stormfulle og omskiftelege som kjenneteiknar ungdomstida kan lett forvekslast med uroa og dramatikken som følger med ei ustabil personlegdomsfortyrring. Dermed må vi vite at det stikk djupare enn som så, før diagnosen i det heile blir nevnt. (Nokre diagnoser klistrar seg liksom fast!?)
For det andre seier det seg sjølv at diagnosene depresjon og personlegdomsforstyrring er vesensforskjellige. Den første lidinga er ei liding for statsministrar og berømte kunstnarar og artistar. Den seier ingen ting om deg som person, men berre at du "har" eit problem. Den andre diagnosen beskriv "deg". Du er ustabil, kjenslestyrt, svart/kvitt-tenkande og dramatisk, eller avflata og utan evne til å gå inn i djupe relasjonar til andre. Du har dårleg prognose, og ligg an til å trenge kostbare ressursar i helsevesenet i årevis framover.
Eg hadde snakka med vedkomande ungdom to gonger som sagt, og det anar meg at ein lege ville rive seg i håret om han fekk vite kva eg har snakka med pasienten om..... Eg har nemleg IKKJE brukt desse to samtalene til å
-vurdere konkrete depresjonssymptom og skåre på MADRS eller BECK slik at vi får eit eksakt mål, eller
-intervjua pasienten med sikte på å sette ei korrekt diagnose - grad av depresjon, hatt det før etc.
Desse tinga ville ein lege ha gjort, og sikkert mange psykologar for den del.... Muleg eg får helsemyndighetene på nakken her!?
Det eg valgte å fokusere på desse timane var å bli kjent med pasienten så fort som råd. Eg såg ein ungdom med eit slokt blikk, men som likevel hadde bedt om hjelp. Eg oppfatta at her er det ikkje mange støttande vaksne å finne. Eg vurderte det slik at OM det skulle vere alvorlege sjølvmordstankar til stades, så måtte eg NÅ FRAM til ungdommen å fort som råd, - eg måtte gje ei oppleving av
-å bli teken på alvor
-å bli oppfatta og respektert som eit individ
-å bli forstått, eller i det minste få eit håp om å kunne bli det
-at det er håp
Om vi har å gjere med ei personlegdomsforstyrring også, får vi ta seinare. Det er ikkje viktig akkurat nå.
Desse tankane raste rundt i hovudet mitt under samtalen med skulelegen. Eg kjende ei stor avmakt i høve til at våre fagsyn, verdssyn og menneskesyn ikkje såg ut til å ha eit einaste berøringspunkt. Eg orka ikkje prøve å forklare kva eg tenkte, avmakta lamma meg! Eg har opplevd dette alt for mange gonger.
Nytt eksempel: etter å ha hatt samtaler med ein ungdom ei viss tid, forsto vi at vedkomande måtte leggast inn. Dette måtte gjerast i vaksenpsykiatrien, fordi vi ikkje hadde noko anna tilbod i Sogn og Fjordane den gongen. Vedkomande hadde rikeleg med dokumenterte, blytunge psykososiale belastningar med seg frå år tilbake, og vi sette depresjonen i samband med desse. Samtalene var smertefulle for pasienten, trass i mykje omtanke frå terapeuten. BUP og sengeposten er rett ved sida av kvarandre, så det låg godt til rette for å halde fram med terapien samtidig som vedkomande var innlagt. Det som skjedde var at behandlande lege la fram sin forklaringsmodell på depresjonen: den var eit resultat av gener. Bestefar og mor hadde også vore deprimert, så genetikken styrte dette. Pasienten avslutta resolutt psykoterapien. Nå kan jo du tenke at kanskje ho ikkje følte det var noko særleg, og opplevde i tillegg at det gjorde vondt å snakke om opplevingane sine. Kanskje ho berre leitte etter eit påskudd for å avslutte? Det er godt muleg. Eg meiner uansett at bearbeiding av dei psykiske såra ho hadde med seg var avgjerande for at dette unge mennesket skulle få eit rimeleg godt liv, men ikkje om det var ved hjelp av meg eller nokon andre.
Det kan jo hende at legen oppfordra pasienten til å halde fram, men eg trur det ikkje. Eg har opplevd for mange gonger at det blir tenkt "enten -eller" i vaksenpsykiatrien, når eg meiner alt tilseier "både - og".
Nytt eksempel på mi undring over ulike måtar å tenke på: Eg vart spurt (med stort alvor, og eit direkte blikk) av ein komande legekollega/sjef på ein ny arbeidsplass: "Er du prosessorientert?" Eg var ung og usikker, og vart temmeleg perpleks av spørsmålet. Eg hugsar ikkje kva eg mumla til svar, men fekk ei forståing av at om eg hadde sagt "ja", så hadde det vore "feil svar".
Eg tenker at all modning, personleg vekst, innsikt og erkjennelse av typen som det tek tid å ta inn over seg, og ikkje minst utvikling av relasjonar mellom menneske er fenomen prega av prosessar. Er ikkje slike ting viktige for psykisk sjuke folk? Går det på nokon måte an å jobbe i psykisk helsevern og IKKJE vere prosessorientert??? Dette har eg nå grubla på i 16 år, og veit svaret. Dessverre, psykisk helsevern er fullt av folk som i alle fall i handlingane sine, om enn ikkje i festtalene, ser vekk frå slike ting.
Eg veit også kva eg meiner svaret burde vere, og det er mi innerste og mest inderlege overbevisning at vi psykologar må halde fram med å slåss for prosessane, for møta mellom menneske, enkeltindividet, opplevingane, kjenslene og livet.
Det er synd da, at Nordfjordpasientar som nyttar det offisielle helsetilbodet, eller treng innlegging, aldri møter ein psykolog. Eg meiner ikkje at psykologane har svaret på alt. Eg meiner at psykologar og psykiaterar I LAG ideelt sett burde kunne sette saman eit godt, fornuftig og breispektra behandlingstilbod også i Nordfjord......
I have a dream.......
Abonner på:
Innlegg (Atom)